A. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn kinh nghiệm
Giáo dục ở bậc Tiểu học có một vị trí vô cùng quan trọng trong việc hình thành cho học sinh những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng sống cơ bản để học sinh tiếp tục học lên.
Là người giáo viên, hơn ai hết chúng ta phải thấy được trọng trách của mình trong sự nghiệp trồng người. Muốn các em trở thành những con ngoan trò giỏi thì người giáo viên phải làm tốt công tác chủ nhiệm lớp. Công tác chủ nhiệm lớp là công tác rất quan trọng trong nhà trường. Vấn đề này từ trước tới nay đã được rất nhiều giáo viên quan tâm bởi nó góp phần tích cực trong việc nâng cao chất lượng học tập và rèn luyện của học sinh. Đặc biệt đối với bậc Tiểu học thì công tác chủ nhiệm lớp càng quan trọng hơn bao giờ hết bởi người giáo viên không chỉ là người truyền thụ kiến thức mà còn phải quan tâm đến sự phát triển của các em về mọi mặt. Vậy làm thế nào để đạt hiệu quả cao trong công tác chủ nhiệm lớp? Đó là một câu hỏi mà nhiều giáo viên đang quan tâm.
Ngoài việc tổ chức, hướng dẫn các hoạt động học tập của học sinh, giáo viên chủ nhiệm lớp cũng phải thường xuyên theo dõi các hoạt động trong giờ chơi, trong các buổi sinh hoạt, giao lưu tập thể,…và cả hoạt động học tập ở nhà của học sinh. Vì vậy công việc của một giáo viên chủ nhiệm lớp ở Tiểu học là rất nặng nề, rất vất vả và vô cùng phức tạp.
Để hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình, người giáo viên chủ nhiệm lớp ở tiểu học phải trải qua biết bao khó khăn, vất vả. Vì vậy, tôi khẳng định rằng công tác của giáo viên chủ nhiệm lớp ở Tiểu học là cực kì quan trọng, là nhân tố số một quyết định chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh.
Sau nhiều năm làm công tác chủ nhiệm lớp, tôi đã đúc rút được một số kinh nghiệm cho bản thân khi làm công tác giáo dục. Năm ngoái tôi được phân công chủ nhiệm lớp 2C. Qua một năm giảng dạy và chủ nhiệm lớp 2C bản thân tôi đã một lần nữa khẳng định rằng:
“Làm tốt công tác chủ nhiệm lớp sẽ là nền tảng cho sự thành công trong hoạt động dạy học nói riêng và hoạt động giáo dục nói chung”.
Với sự thành công của bản thân trong công tác chủ nhiệm của mình, bản thân mạnh dạn đưa ra một vài kinh nghiệm nhỏ qua đề tài: “
Phát huy năng lực cá nhân học sinh trong công tác chủ nhiệm lớp”. Mong được chia sẻ và nhận được những đóng góp chân tình từ các đồng nghiệp.
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng: Điều lệ trường tiểu học; Thông tư 28; các tài liệu liên quan đến việc nâng cao hiệu quả trong công tác chủ nhiệm lớp;
- Phạm vi nghiên cứu: gồm 3 nội dung cơ bản đó là xây dựng nề nếp lớp học, xây dựng “lớp học thân thiện, học sinh tích cực”, hướng dẫn học sinh tự học.
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục tiêu:
Giúp bản thân từng bước hoàn thiện mình trong tác chủ nhiệm lớp nhằm góp phần phát triển toàn diện năng lực học sinh, chia sẻ với đồng nghiệp những việc đã làm và đã thành công trong công tác chủ nhiệm lớp.
- Nhiệm vụ:
Từ việc giáo dục và dạy học lấy học sinh làm trung tâm giáo viên nắm thông tin ngược để giúp các em kịp thời điều chỉnh hành vi, kĩ năng của mình;
- Giáo viên tìm ra những nguyên nhân, cách khắc phục để giúp học sinh chăm ngoan, tiến bộ.
4. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp quan sát;
- Phương pháp đàm thoại;
- Phương pháp phân tích tổng hợp;
- Phương pháp thực nghiệm.
5. Giả thiết nghiên cứu
Quá trình thực hiện sáng kiến sẽ giúp cho học sinh tự tin, tự xây dựng được một số kĩ năng sống cần thiết phục vụ trực tiếp vào hoạt động sống của các em hàng ngày.
6. Đóng góp mới về mặt hoa học của đề tài
- Hỗ trợ và củng cố hoạt động
“Học mà chơi, chơi mà học” của học sinh trong quá trình giáo dục và dạy học;
- Kinh nghiệm này có thể vận dụng vào công tác chủ nhiệm ở các khối lớp khác;
- Bổ sung tài liệu tham khảo cho học sinh, phụ huynh học sinh cũng như giáo viên trong công tác chủ nhiệm lớp.
B- PHẦN NỘI DUNG
1. Cơ sở khoa học
1.1. Cơ sở lí luận
Trong điều lệ trường tiểu học quy định tại điều 38 nhiệm vụ của học sinh đã nêu rõ:
“Thực hiện đầy đủ và có kết quả hoạt động học tập; chấp hành nội quy nhà trường; đi học đều và đúng giờ; giữ gìn sách vở và đồ dùng học tập”.
Thông tư số 28 /2009/TT-BGDĐT ngày 21 tháng 10 năm 2009 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ngoài các nhiệm vụ đối với giáo viên quy định tại Điều 3 của Quy định này, giáo viên làm chủ nhiệm lớp còn có những nhiệm vụ sau:
1. Tìm hiểu và nắm vững học sinh trong lớp về mọi mặt để có biện pháp tổ chức giáo dục sát với đối tượng nhằm thúc đẩy sự tiến bộ của từng học sinh và của cả lớp;
2. Phối hợp chặt chẽ với gia đình học sinh, chủ động phối hợp với các giáo viên bộ môn, Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Đội Thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh, các đoàn thể và các tổ chức xã hội khác có liên quan trong hoạt động giảng dạy và giáo dục học sinh của lớp mình chủ nhiệm;
3. Nhận xét, đánh giá xếp loại học sinh cuối kỳ và cuối năm học, đề nghị khen thưởng và kỷ luật học sinh, đề nghị danh sách học sinh được lên lớp, danh sách học sinh phải kiểm tra lại, phải rèn luyện thêm về hạnh kiểm trong kỳ nghỉ hè, phải ở lại lớp, hoàn chỉnh việc ghi vào sổ điểm và học bạ học sinh;
4. Tham gia hướng dẫn hoạt động tập thể, hoạt động giáo dục và rèn luyện học sinh do nhà trường tổ chức;
5. Báo cáo thường kì hoặc đột xuất về tình hình của lớp với Hiệu trưởng.
Vậy để có kết quả giáo dục và dạy học tốt thì thầy và trò phải thực hiện tốt nhiệm vụ của mình.
1. 2. Cơ sở thực tiễn
Là giáo viên trực tiếp giảng dạy bản thân tôi nhận thấy rằng:
Sản phẩm giáo dục mà chúng ta tạo ra không thể biết trước chính xác kết quả như bao sản phẩm của các ngành nghề khác. Đặc biệt là sự hình thành phẩm chất đạo đức của học sinh không phải một ngày, một buổi là có được mà phải trải qua một thời gian dài rèn luyện, cho nên để đảm nhận công việc này chúng ta phải thật sự kiên trì, nhẫn nại, chịu khó và phải tốn nhiều thời gian công sức để tìm hiểu; lắng nghe tâm tư nguyện vọng của từng đối tượng học sinh trong lớp. Như vậy giáo viên chủ nhiệm mới đề ra được kế hoạch, phương pháp giáo dục thích hợp cho từng trường hợp đặc biệt bằng cả tấm lòng yêu thương, nhân ái của người Thầy.
Năm học 2015- 2016, tôi được phân công chủ nhiệm là lớp 2C với tổng số học sinh là 24 em, trong đó có 16 em nữ . Sau khoảng 2 tuần nhận lớp, bản thân tôi gặp không ít khó khăn: học sinh bước đầu chưa quen với khuôn khổ của nội quy trường lớp; nhiều em còn quá e thẹn; một vài em lại hay hờn dỗi và thường xuyên nói xấu bạn; một số em nam hay quậy phá, chọc ghẹo các bạn trong lớp gây ồn ào, mất trật tự trong giờ học mà lại cũng học rất yếu; có 3 em có hoàn cảnh khó khăn (bố mất sớm, bố mẹ li dị); phụ huynh đều làm nghề nông thiếu thốn mọi bề không có điều kiện thời gian để theo sát con cái; ý thức bảo vệ sách vở của học sinh cũng kém (đi học về là vứt sách vở lung tung, đến lớp thì thường xuyên quên vở, quên bút…); ý thức tự học cũng như tính tự giác chưa được hình thành…Tất cả giống như một bài toán khó chưa lời giải đòi hỏi bản thân tôi phải tìm cho mình một hướng giải quyết.
Trước tình hình thực tế đó, cùng với vốn kinh nghiệm của bản thân qua nhiều năm công tác, tôi đã mạnh dạn xây dựng kế hoạch chủ nhiệm với các giải pháp cụ thể để từng bước giải quyết mọi khó khăn của lớp nhằm thực hiện tốt công tác chủ nhiệm lớp của mình.
.
3. Các giải pháp
3.1. Xây dựng nề nếp lớp học
3.1.1. Nắm thông tin về học sinh
Mỗi giáo viên chủ nhiệm lớp, muốn hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình, muốn đề ra các biện pháp giáo dục học sinh phù hợp, đạt hiệu quả thì trước hết giáo viên phải hiểu học sinh, phải nắm được đầy đủ các thông tin cần thiết về từng học sinh. Do vậy, ngay từ ngày đầu nhận lớp, tôi thực hiện ngay công tác điều tra thông qua phiếu sau đây
. Tôi phát cho mỗi em một phiếu điều tra sau đây và yêu cầu phụ huynh các em điền đầy đủ các thông tin trong phiếu:
PHIẾU ĐIỀU TRA THÔNG TIN HỌC SINH
1. Họ và tên HS:………………………………………………………
2. Ngày tháng năm sinh: .......................................................................
3. Là con thứ……trong gia đình
4. Sở thích:..................................................................................................
5. Những người bạn thân nhất trong lớp:....................................................
6. Họ và tên cha:........................................................................................
Họ và tên mẹ :........................................................................................
7. Hoàn cảnh gia đình( khá giả, đủ ăn, nghèo).........................................
8. Gia đình thuộc diện ưu tiên: ..................................................................
9. Địa chỉ gia đình: ................................................ ...................................
Số điện thoại của gia đình:......................................................................
10. Dân tộc (Kinh hay Tôn giáo):............................................................. |
Qua phiếu điều tra này, tôi nắm được đầy đủ các thông tin cần thiết về từng học sinh để ghi vào Sổ Chủ nhiệm. Và quan trọng hơn cả là tôi đó hiểu một phần về học sinh của mình, điều đó rất có lợi cho tôi trong công tác giảng dạy và giáo dục học sinh.
3.1.2. Tổ chức bầu Ban Cán sự lớp
Việc bầu chọn và xây dựng đội ngũ Ban Cán sự lớp là một công việc rất quan trọng mà người giáo viên chủ nhiệm nào cũng cần phải làm ngay sau khi nhận lớp mới. Để các em thể hiện tinh thần dân chủ và ý thức trách nhiệm đối với tập thể tôi đã tổ chức cho các em bình bầu để chọn lựa ban cán sự của lớp. Tiến trình bầu chọn Ban Cán sự lớp được diễn ra như sau:
- Trước hết, tôi hỏi các em nhận thức như thế nào đối với từng nhiệm vụ cán bộ lớp sau đó giúp học sinh thấy được trách nhiệm của người lớp trưởng, lớp phó, tổ trưởng, tổ phó;
- Tôi khuyến khích các em xung phong ứng cử, sau đó chọn 3 học sinh tiêu biểu được nhiều em đồng ý bầu chọn. Cuối cùng GV chỉ định chức danh (lớp trưởng, lớp phó học tập, và lớp phó lao động);
Tổ trưởng do các thành viên mỗi tổ bình bầu.
Lần đầu tiên các em được thể hiện quyền “dân chủ’ của mình, tôi thấy các em rất vui, rất hào hứng, và các em được bầu chọn cũng cảm thấy tự hào.
Sau khi cán sự lớp nhận nhiệm vụ, GV tập huấn nhiệm vụ chi tiết trong hai tuần nhận nhiệm vụ và cũng thi đua luân phiên để nhiều em được làm cán bộ lớp trong năm học.
3.1.3. Phân công nhiệm vụ cụ thể cho Ban Cán sự lớp
Sau khi bầu chọn được Ban Cán sự của lớp, tôi giao nhiệm vụ cụ thể cho từng em như sau:
* Nhiệm vụ của lớp trưởng:
- Theo dõi, kiểm tra mọi hoạt động của lớp.
- Điểm danh và và báo cáo sĩ số của lớp vào đầu buổi học với cô chủ nhiệm.
- Điều khiển các bạn xếp hàng vào lớp, xếp hàng chào cờ đầu tuần, xếp hàng tập thể dục.
- Giữ trật tự lớp trong giờ học cũng như các hoạt động giáo dục khác.
- Nêu ý kiến đánh giá về các thành viên, các tổ trong lớp vào giờ sinh hoạt cuối tuần.
* Nhiệm vụ của lớp phó học tập:
- Tổ chức lớp sinh hoạt 15 phút đầu giờ; giúp đỡ các bạn học yếu học bài, làm bài.
- Điều khiển các bạn trao đổi, thảo luận hoặc trả lời câu hỏi trong tiết học khi giáo viên yêu cầu.
- Làm mọi việc của lớp trưởng khi lớp trưởng vắng mặt hoặc nghỉ học.
* Nhiệm vụ của lớp phó lao động:
- Phân công, theo dõi và kiểm tra các tổ trực nhật và chịu trách nhiệm tắt đèn, quạt khi ra về.
- Phân công các bạn tưới cây, chăm sóc bồn hoa và cây trồng của lớp.
- Theo dõi, kiểm tra các bạn khi tham gia các buổi lao động do trường, lớp tổ chức.
- Phối hợp với lớp trưởng, lớp phó học tập giữ trật tự lớp.
Cuối mỗi tuần, vào tiết sinh hoạt lớp ngày thứ sáu, lớp trưởng, lớp phó báo cáo các mặt hoạt động của lớp. Căn cứ vào báo cáo của từng em, tôi nắm được khả năng quản lí lớp và động viên khen ngợi những việc các em đó làm tốt, đồng thời chỉ rõ những tồn tại và hướng dẫn các em cách khắc phục.
* Nhiệm vụ của tổ trưởng, tổ phó:
- Nhắc nhở thành viên trong tổ mình thực tốt mọi hoạt động học tập cũng như hoạt động khác
.
- Chỉ đạo tổ mình trực nhật theo sự phân công của lớp, sắp xếp bàn ghế của tổ mình ngay ngắn trước buổi học.
- Thu nộp sách vở các thành viên trong tổ khi có yêu cầu của giáo viên.
3.2. Xây dựng “Lớp học thân thiện, học sinh tích cực”
Tiếp tục làm tốt phong trào “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” do Bộ Giáo dục và Đào tạo phát động nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đặc biệt là giáo dục đạo đức, nhân cách và kĩ năng sống cho học sinh. Qua nhiều năm thực hiện, phong trào đó có sức lan tỏa mạnh mẽ cả chiều sâu lẫn chiều rộng, mang lại hiệu quả thiết thực cho ngành giáo dục và cho xã hội. Ngay từ năm đầu tiên Bộ phát động phong trào, tôi đã tích cực hưởng ứng. Muốn phong trào “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” ở mỗi trường đạt hiệu quả thì mỗi giáo viên chủ nhiệm phải tích cực “xây dựng lớp học thân thiện, học sinh tích cực”. Có nhiều “lớp học thân thiện, học sinh tích cực” thì mới có “trường học thân thiện, học sinh tích cực”.
“Xây dựng lớp học thân thiện” là tạo ra môi trường học tập thân thiện, an toàn, gần gũi với học sinh, làm cho học sinh cảm thấy “mỗi ngày đến trường là một niềm vui”. Xây dựng được “lớp học thân thiện” thì sẽ có “học sinh tích cực”. Xây dựng được lớp học thân thiện, học sinh tích cực thì sẽ hạn chế được tỉ lệ học sinh lưu ban, bỏ học, sẽ nâng cao được chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh.
Công việc “xây dựng lớp học thân thiện, học sinh tích cực” được tôi tiến hành từng bước như sau:
3.2.1. Xây dựng lớp học xanh- sạch- đẹp
Lớp học thân thiện phải có cây xanh, phải luôn sạch sẽ, ngăn nắp và được trang trí đẹp, đảm bảo tính thẩm mĩ và tính giáo dục cao. Do vậy, tôi hướng dẫn và cùng với học sinh thực hiện các công việc sau đây:
- Bảo vệ và chăm sóc cây xanh ở khu vực lớp mình và vườn trường.
- Lớp học luôn được quét dọn sạch sẽ, sắp xếp ngăn nắp. Bố trí các góc đồ dùng phù hợp.
- Phát động phong trào trang trí lớp vào các ngày lễ lớn nhằm phát huy tính sáng tạo, óc thẩm mĩ ở học sinh.
- Ngoài ra, tôi cùng với học sinh đề ra 10 yêu cầu cơ bản đối với học sinh của một lớp học thân thiện, học sinh tích cực.
10 YÊU CẦU CƠ BẢN CỦA MỘT “LỚP HỌC THÂN THIỆN, HỌC SINH TÍCH CỰC”
1. Không có học sinh bỏ học và nghỉ học không có lí do.
2. Phải sử dụng có hiệu quả và bảo quản tốt các thiết bị, đồ dùng dạy học; sử dụng tiết kiệm điện, nước.
3. Lớp học phải sạch sẽ trong suốt buổi học, bàn ghế phải ngay ngắn, không có học sinh xả rác bừa bói.
4. Không nói tục, chửi bậy; phải luôn hòa nhập với bạn bè và giúp đỡ nhau trong học tập.
5. Lớp học phải an toàn, không có nguy hiểm, không có tai nạn xảy ra.
6. Học sinh phải tích cực tham gia các hoạt động tập thể, rèn luyện kĩ năng sống, giữ gìn vệ sinh môi trường,.
7. Học sinh học đủ các môn học theo qui định, chất lượng học tập ngày càng được nâng cao.
8. Học sinh tích cực tham gia các hoạt động từ thiện như: thăm hỏi bạn khi đau ốm, động viên chia sẻ với những bạn có hoàn cảnh khó khăn, ...
9. Lớp học là môi trường binh đẳng nam nữ, không phân biệt giàu nghèo, không có hiện tượng học sinh bị phạt, bị kiểm điểm phê bình trước toàn trường.
10. Cam kết an toàn giao thông.
Hằng ngày, tôi nhắc nhở các em thực hiện theo 5 nhiệm vụ của người học sinh và 10 yêu cầu của “lớp học thân thiện, học sinh tích cực”. Khi có học sinh chưa hoàn thành nhiệm vụ, tôi yêu cầu em đó đọc lại 5 nhiệm vụ của người học sinh và nêu ra nhiệm vụ nào mình chưa làm được để sửa chữa, khắc phục. Nhờ vậy, các em mới tự giác thực hiện, số lượng học sinh vi phạm nội qui của nhà trường, của lớp ngày càng giảm dần.
- Tôi chia lớp thành 3 tổ. Tổ trưởng chịu trách nhiệm phân công, điều khiển các bạn trong tổ làm trực nhật. Nhưng thời gian đầu, tôi phải đi sớm để hướng dẫn các em làm vệ sinh lớp như: quét lớp từ trong ra ngoài, từ trên cửa sổ, trên bục giảng xuống dưới; cách cầm chổi và đưa chổi sao cho nhanh sạch nhưng không bụi; cách trải khăn bàn, cách lau bảng, cách sắp xếp bàn ghế,... Một thời gian sau tôi mới giao cho lớp phó lao động kiểm tra công việc trực nhật hàng ngày. Trong mỗi tiết học, học sinh phải thể hiện tinh thần “tự quản” - tự theo dõi lẫn nhau, nhắc nhở nhau giữ sạch lớp trong suốt buổi học.
- Để tránh tình trạng các em tranh nhau uống nước hoặc uống nước không hợp vệ sinh, tôi đã hướng dẫn học sinh cách lấy nước không làm bẩn lớp, cách uống nước có thứ tự và quy định rõ thời gian được uống nước.
- Đối với cây hoa của lớp, mỗi tổ sẽ chăm sóc một tuần. Qui định chậu hoa phải sạch cỏ, đất không khô trắng. Công việc kiểm tra, nhắc nhở là của lớp phó lao động. Tổ nào không làm tốt sẽ nhắc nhở kịp thời hoặc chăm sóc cây hoa thêm một tuần.
- Khi giao việc tôi luôn đưa ra chi tiết, cụ thể, chú trọng đến năng lực của từng học sinh và không tiếc những lời động viên, lời khen đúng lúc để kích thích các em. Sau đó là giám sát và đánh giá kịp thời.
3.2.2. Xây dựng các mối quan hệ: thầy và trò, giáo viên và phụ huynh, bạn bè trong lớp.
* Xây dựng mối quan hệ thầy và trò:
- Hành vi của giáo viên sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến tâm lí cũng như sự hình thành tính cách của các em. Vì vậy, khi lên lớp, tôi luôn chú ý đến cả cách đi đứng, nói năng, cách ăn mặc, cách cầm sách, chữ viết, thái độ,...để học trò noi theo. Không bao giờ tôi cho phép mình cẩu thả hoặc xuề xòa, qua loa trước mặt học sinh.
- Khi học sinh nào làm bài chưa đúng, tôi yêu cầu học sinh đó phải làm lại chứ không chấm điểm kém ngay. Tôi giúp đỡ, hướng dẫn học sinh làm lại ngay tại lớp, động viên bằng những lời khen ngợi kịp thời. Với cách nói đúng, làm đúng trong học tập, các em trở nên tự tin, trung thực, không gian dối.
- Khi có học sinh mắc sai lầm, thiếu sót, tôi luôn cố gắng kiềm chế và tôn trọng học sinh, tìm hiểu cặn kẽ thấu đáo nguyên nhân để có biện pháp giúp đỡ các em sửa chữa. Tôi biết rằng có những em học yếu hoặc có hôm không học bài, làm bài nhưng lỗi không phải hoàn toàn là do các em. Vì vậy, đứng trước một học sinh quậy phá, hay lơ đãng không học bài, làm bài, tôi không kết án trừng phạt ngay mà bình tĩnh chờ đến hết buổi học gặp riêng các em để hỏi cho rõ nguyên nhân. Lần đầu các em vi phạm, tôi nhẹ nhàng nhắc nhở. Nếu lần thứ hai, các em vẫn tái phạm, tôi phải đến nhà tìm hiểu nguyên nhân để có biện pháp giúp đỡ, giáo dục các em.
- Khi nói chuyện, khi giảng, cũng như khi nghiêm khắc phê bình lỗi lầm của học sinh, tôi luôn thể hiện cho các em thấy tình cảm yêu thương của một người thầy đối với học trò. Theo qui luật phản hồi của tâm lí, tình cảm của thầy trước sau cũng sẽ được đáp lại bằng tình cảm của học trò. Lòng nhân ái, bao dung, đức vị tha của người thầy luôn có sức mạnh to lớn để giáo dục và cảm hóa học sinh. “Lớp học thân thiện” chỉ có được khi người thầy có tấm lòng nhân hậu, bao dung, hết lòng vì học sinh thân yêu của mình. Có một người thầy như vậy thì chắc chắn học sinh sẽ chăm ngoan, tích cực và ham học, thích đi học.
* Xây dựng mối quan hệ bạn bè
Trong cuộc sống của mỗi con người, ngoài những người thân trong gia đình ra, ai cũng cần có bạn bè để chia sẻ. Học sinh Tiểu học cũng vậy. Nếu các em có nhiều bạn bè thân thiết trong lớp thì các em sẽ hợp tác vui vẻ với nhau và sẽ giúp đỡ nhau cùng tiến bộ. Em học giỏi sẽ giúp những em học yếu; ngược lại, em học yếu cũng dễ dàng nhờ bạn giúp đỡ mình học tập mà không phải e ngại, xấu hổ
“Học thầy không tày học bạn”. Nhưng trong thực tế, một lớp học cũng không ít những em chia bè phái, phân biệt giàu nghèo, hay nói xấu hoặc châm chọc nhau. Những em nữ thì hay dỗi hay hờn giận. Còn các em nam thì hay gây xích míc. Tuy các em chưa gây ra chuyện gì nghiêm trọng nhưng nó vẫn ảnh hưởng xấu đến tình cảm bạn bè và chất lượng học tập của lớp. Là một giáo viên chủ nhiệm, tôi luôn quan tâm đến vấn đề này. Xây dựng được mối quan hệ bạn bè đoàn kết, gắn bó thì tôi sẽ xây dựng được nề nếp lớp học, tiến tới xây dựng môi trường học tập thân thiện. Từ môi trường học tập thân thiện đó, chất lượng học tập của lớp từng bước được nâng cao.
Để xây dựng mối quan hệ bạn bè thân thiết, đoàn kết, gắn bó, sẵn sàng giúp đỡ nhau trong học tập, tôi luôn tạo ra các hoạt động, các vấn đề đòi hỏi sự hợp tác của nhiều học sinh. Cách làm cụ thể như sau:
- Trong mỗi tiết học, tôi thường xuyên chia nhóm ngẫu nhiên. Tiết học này, các em chung nhóm với bạn này, nhưng tiết sau, các em lại chung nhóm với bạn khác. Lúc đầu có em chưa chịu, tuy ngồi chung nhóm nhưng có em lại quay mặt ra chỗ khác, hoặc ngồi im không tham gia, ai muốn làm gì thì làm; không ai chịu làm nhóm trưởng hoặc đùn đẩy nhau không chịu ghi kết quả thảo luận vào phiếu, dẫn đến không hoàn thành nhiệm vụ. Trước tình trạng đó, tôi tuyên bố : kết quả của từng nhóm sẽ là kết quả cho tất cả các thành viên của nhóm. Do đó, những em khá, phải tích cực nếu không sẽ bị điểm kém. Những em không tích cực hợp tác, tôi sẽ cho ngồi riêng một mình và phải làm toàn bộ công việc của một nhóm, làm đến đâu thì hiệu quả đến đó. Bị ngồi một mình nhưng không thể hoàn thành công việc, trong khi các bạn ở các nhóm đều vui vẻ chia sẻ và hoàn thành nhiệm vụ của cô giáo một cách nhẹ nhàng hiệu quả. Các em đó sẽ không dám hờ hững nữa. Cứ như vậy, dần dần việc hợp tác của học sinh trong lớp được cải thiện;
- Khi có chuyện xích mích giữa em này với em kia, tôi kịp thời can thiệp không để mâu thuẫn kéo dài gây ảnh hưởng xấu đến tình bạn. Tôi gặp gỡ trao đổi riêng với từng học sinh hoặc nhóm học sinh để biết rõ đầu đuôi. Sau đó chỉ ra ai đúng, ai sai. Ai sai thì phải nhận lỗi và xin lỗi bạn. Sau đó giảng hòa và bắt tay nhau vui vẻ trở lại;
- Đầu năm học, trong khi xây dựng nội quy lớp học, tôi hướng các em có nội dung thể hiện tinh thần tương thân tương ái. Cụ thể nếu trong lớp có bạn nào gặp khó khăn hay đau ốm thì cả lớp sẽ quyên góp tiền để đến thăm bạn, động viên bạn rồi giúp đỡ bạn học tập để theo kịp chương trình. Tôi gợi ý các em tìm ra những câu nói hay về tình bạn như “ Có bạn niềm vui được nhân đôi và nỗi buồn thì giảm đi một nửa”; “ Học thầy không tày học bạn”; “Có bạn cùng học, cùng chơi thật là vui”,...
* Xây dựng mối quan hệ giữa giáo viên và phụ huynh
Cuộc họp phụ huynh của tôi tổ chức hoàn toàn khác với các lớp khác đó là tôi muốn nghe từ phụ huynh nhiều hơn và đứng một chiều truyền đạt nội dung. Sau phần điểm diện và giới thiệu tôi gợi mở để phụ huynh nói lên tâm tư nguyện vọng của mình khi con học lớp mình chủ nhiệm. Khi nghe được khoảng 2/3 ý kiến của phụ huynh tôi ghi chép đầy đủ và tiến hành cùng phụ huynh chia sẻ từng nội dung một. Rồi nhẹ nhàng nhờ phụ huynh cùng đồng hành một số nội quy sau:
+ Hằng ngày, kiểm tra sách vở của các em;
+ Nhắc nhở con học và làm bài đầy đủ;
+ Chuẩn bị sách, vở và đồ dùng học tập cho con theo thời khoá biểu;
+ Giáo dục con ý thức gọn gàng, ngăn nắp khi học tập, vui chơi;
+ Sinh hoạt điều độ, đúng thời gian biểu, tránh tình trạng làm theo ý thích;
+ Thường xuyên trao đổi với giáo viên chủ nhiệm về tình hình học tập của con qua điện thoại hoặc qua sổ liên lạc;
- Cùng với Hội trưởng Hội cha mẹ học sinh giữ mối thông tin ngược kịp thời;
- Thường xuyên liên lạc với phụ huynh để uốn nắn kịp thời học sinh;
- Theo dõi,báo cáo kết quả về kiến thức, năng lực cũng như phẩm chất của học sinh sau mỗi lần kiểm tra đánh giá.
3.2.3. Tổ chức các hoạt động tập thể và các trò chơi vui tươi lành mạnh
Thực hiện sinh hoạt tập thể và tham gia các trò chơi bổ ích là nhu cầu, là sở thích của hầu hết học sinh tiểu học. Vì vậy, khi tổ chức cho các em sinh hoạt tập thể và tham gia các trò chơi là giáo viên đã giúp các em “học mà chơi, chơi mà học”, kiến thức và kĩ năng ở mỗi em sẽ được hình thành và rèn luyện một cách nhẹ nhàng, tự nhiên, không gây căng thẳng, gò bó. Ngoài ra, tổ chức sinh hoạt tập thể và vui chơi cũng giúp các em phát triển và hoàn thiện nhân cách, bồi dưỡng năng khiếu và tài năng sáng tạo. Ngoài ra, việc tổ chức các hoạt động tập thể cũng là sợi dây gắn bó, kết nối, đoàn kết các em lại với nhau.
Các hoạt động sinh hoạt tập thể và một số trò chơi đơn giản, gọn nhẹ, tôi có thể tổ chức ngay trong mỗi buổi học chính khóa và cả các buổi sinh hoạt ngoài giờ lên lớp.
* Tổ chức sinh hoạt tập thể và vui chơi trong buổi học chính khóa
Giữa 2 tiết học căng thẳng, tôi thường tổ chức cho các em múa hát tập thể, biểu diễn văn nghệ, ...
Trong các tiết Tự nhiên và Xã hội, Đạo đức, tôi tổ chức cho các em chơi các trò chơi như: làm phóng viên; sắm vai xử lí các tình huống . Thông qua các hoạt động này, các em cũng được hình thành và rèn luyện nhiều kĩ năng sống cần thiết.
Qua theo dõi, tôi nắm được khả năng của từng em nên việc phân vai diễn, múa hát hoặc giao việc phù hợp với từng em, khuyến khích động viên các em tự tin bộc lộ năng khiếu của mình không hề khó. Nhờ vậy, các tiết học chính khóa trở nên sôi nổi, các em rất hào hứng tham gia. Thông qua các hoạt động vui chơi, các em được “làm”, “được trải nghiệm” như trong cuộc sống thực, điều đó sẽ giúp các em lĩnh hội kiến thức và rèn luyện kĩ năng sống một cách nhẹ nhàng, nhưng lại hiệu quả.
*
Tổ chức các họat động sinh hoạt tập thể và vui chơi thông qua hoạt động ngoài giờ lên lớp
Ở Tiểu học, giáo dục ngoài giờ lên lớp thường được tổ chức trong một tiết hoạt động tập thể hoặc một số câu lạc bộ trong khối, chào mừng các ngày lễ lớn trong năm,...Đối với các tiết hoạt động tập thể tôi đã tổ chức với nhiều hình thức:
- Tổ chức cho học sinh ôn luyện kiến thức bằng các trò chơi như: Rung chuông vàng, Hái hoa dân chủ, Thi tìm hiểu về An toàn giao thông,..Nội dung trên đó được sự thích thú, hào hứng cho học sinh mỗi lần tham gia.
. - Hướng dẫn các em làm bình hoa, cắt gấp hoa để trang trí góc học tập và làm một số đồ chơi đơn giản để trưng bày hoặc để tặng người thân bạn bè.
Nhờ thường xuyên tổ chức các hoạt động sinh hoạt tập thể và các trò chơi cho cả lớp nên các em trở nên rất tự tin, rất năng động sáng tạo. Và điều quan trọng là tôi đã thực sự xây dựng được một môi trường học tập thân thiện, học sinh tích cực. Sĩ số của lớp tôi luôn đảm bảo, chất lượng học tập của học sinh ngày càng nâng cao.
3.3. Hướng dẫn học sinh tự học
Một học sinh muốn có kết quả học tập tốt ngoài việc tiếp thu những kiến thức ở trên lớp thì việc học bài cũ, chuẩn bị bài mới tại nhà cũng vô cùng quan trọng. Trong khi đó, tôi thấy điều kiện gia đình, không gian sống của học sinh cũng như nhận thức của cả phụ huynh lẫn học sinh chỉ dừng lại ở nhận thức học tại lớp là đủ. Và điều này làm ảnh hưởng rất lớn đến kết quả học tập của các em. Muốn học sinh tự học ở nhà có kết quả thì các em phải có góc học tập và mỗi em phải biết cách tự học ở nhà.
Tôi trao đổi với phụ huynh về việc chuẩn bị góc học tập riêng cho học sinh sao cho sáng sủa và thoáng mát về ban ngày, đầy đủ ánh sáng về ban đêm. Tôi hướng dẫn học sinh cách sắp xếp tập vở, đồ dùng học tập ngăn nắp, tiện lợi và trang trí góc học tập bằng cách cắt gấp những bông hoa, lọ hoa bằng giấy để trưng bày và những cái hộp xinh xinh để đựng đồ dùng.
Đối với những em chưa có góc học tập, tôi giải thích, động viên để gia đình hiểu rằng góc học tập là nơi để các em học bài, nghiên cứu bài và làm bài tập ở nhà. Có góc học tập sẽ giúp các em hứng thú và có ý thức cao hơn trong việc học ở nhà. Ngoài ra, góc học tập cũng là nơi để các em rèn luyện tính cẩn thận, ngăn nắp và phát triển óc thẩm mĩ của bản thân.
Sau một khoảng thời gian nhất định, tôi lên kế hoạch kiểm tra cụ thể để nắm chính xác tình hình. Chỉ trong một thời gian nhất định tôi đã đi hết tất cả các gia đình những em chưa có góc học tập hoặc có góc học tập nhưng chưa đáp ứng yêu cầu. Lúc đầu, có phụ huynh cũng e ngại, thậm chí cũng bảo tôi bày vẽ. Nhưng thấy tôi quan tâm và hết lòng vì học sinh nên dần dần phụ huynh cũng hiểu ra và nhiệt tình hưởng ứng. Hoàn cảnh của một số gia đình học sinh cũng rất khó khăn tôi đã mạnh dạn chia sẻ với Ban giám hiệu nhà trường để tạo điều kiện cho lớp tôi một số bàn hỏng, cũ rồi sửa và sơn lại đưa đến tận nhà cho các em. Dần dà phụ huynh cũng đã hiểu và cố gắng tạo cho con em mình một góc học tập ở nhà. Tuy chưa đáp ứng được đầy đủ các yêu cầu song quan trọng là các em đó có chổ để học, không phải nằm sấp trên sàn, trên giường nữa. Và phụ huynh cũng thấy được tầm quan trọng của việc tự học ở nhà rồi cùng đồng hành với tôi trong việc dạy dỗ và giáo dục các em nên người.
Việc kiểm tra các em học bài được tôi thực hiện đều đặn và duy trì thường xuyên. Lúc đầu, tôi trực tiếp kiểm tra và hướng dẫn tỉ mỉ phương pháp học tập cho cả lớp và đặc biệt là những em chậm tiến. Khi việc học của học sinh đã đi vào nề nếp tôi lấy đó làm một phần chỉ tiêu phấn đấu cho từng tổ.
Thấy tôi quan tâm đến việc học ở nhà của con em mình nên phụ huynh cũng nhiệt tình phối hợp với tôi: nhắc nhở, kiểm tra và tạo điều kiện cho con em mình học tập ở nhà. Sự tiến bộ của học sinh “cá biệt” được tôi thường xuyên thông báo cho gia đình biết qua sổ liên lạc và điện thoại. Vì vậy, phụ huynh rất vui và càng quan tâm đến việc học của các em.
Một biện pháp nhằm thúc đẩy tính tích cực và tinh thần tự học ở học sinh mà tôi đó áp dụng đó là: sau mỗi lần tổng kết giữa kì và cuối học kì đều có phần thưởng cho học sinh có tiến bộ rõ rệt về mọi mặt và động viên những em có hoàn cảnh khó khăn vươn lên học giỏi.
C- KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
1. Kết quả đạt được
Những biện pháp tôi đã làm cũng rất đỗi bình thường, nhưng kết quả đạt được lại rất khả quan. Qua cách làm này, tôi thấy kết quả học tập của học sinh ngày càng tiến bộ rõ rệt. Các em ngày càng chăm ngoan. Tinh thần tự quản tốt, trực nhật vệ sinh hàng ngày không cần cô giáo phải nhắc nhở như đầu năm. Điều đó làm tôi rất vui mừng và vơi đi những vất vả, mệt nhọc. Tình cảm cô trò, bạn bè ngày càng gắn bó và thân thiện .
- Trong một năm học qua, lớp tôi vẫn luôn duy trì sĩ số 100%, không có học sinh yếu; tỉ lệ học sinh giỏi luôn dẫn đầu trong khối. Lớp đạt danh hiệu “Tiên tiến xuất sắc” trong năm học 2015-2016.
- Không có học sinh bị trách phạt trước toàn trường; học sinh đến trường luôn đảm bảo an toàn cả trong giờ học lẫn giờ chơi;
- Đồ dùng dạy học và bàn ghế của lớp luôn được bảo quản tốt, không có tình trạng hư hao, mất mát .
- 100% học sinh lớp đều tích cực tham gia các hoạt động của lớp, của trường.
Những công việc tôi làm đều bắt nguồn từ tinh thần trách nhiệm của một giáo viên chủ nhiệm lớp, từ tình yêu đối với học trò của mình. Thành công tôi đạt được phần lớn đều do sự nổ lực của bản thân. Bên cạnh đó, tôi cũng luôn nhận được sự động viên khích lệ của Ban giám hiệu nhà trường, sự chia sẻ đóng góp từ các đồng nghiệp.
2. Bài học kinh nghiệm
Từ các giải pháp vận dụng thực tiễn khả quan trên tôi nhận thấy rằng muốn trở thành một nhà sư phạm, một giáo viên chủ nhiệm lớp giỏi, khéo léo, tinh tế trong ứng xử và thành công trong việc giáo dục học sinh thì mỗi người giáo viên chủ nhiệm cần phải:
1. Tìm hiểu để biết được một cách toàn diện, sâu sắc về từng học sinh. Hiểu rõ hoàn cảnh gia đình, đặc điểm tâm lí, tính cách, sở thích, thói quen,...của từng học sinh để có biện pháp giáo dục phù hợp.
2. Chú trọng xây dựng và bồi dưỡng Ban Cán sự lớp, huấn luyện để các em trở thành những “người lãnh đạo nhỏ” tài ba.
3. Luôn giữ được sự bình tĩnh trước lỗi lầm của học sinh, tìm hiểu cặn kẽ thấu đáo nguyên nhân của mỗi tình huống xảy ra để có cách xử lí đúng đắn, hợp tình, hợp lí; tránh trách nhầm, trách oan học sinh làm các em hoang mang, thiếu niềm tin vào người thầy.
4. Luôn biết khích lệ biểu dương các em kịp thời. Hãy khen ngợi những ưu điểm sở trường của các em để các em thấy giá trị của mình được nâng cao, có niềm tin và hứng thú học tập hơn.
5. Luôn thể hiện cho học sinh thấy tình cảm yêu thương của một người thầy đối với học sinh. Hãy nhớ rằng lòng nhân ái, bao dung, đức vị tha của người thầy luôn có một sức mạnh to lớn để giáo dục và cảm hóa học sinh.
6. Duy trì và sáng tạo trong công tác xây dựng “lớp học thân thiện học sinh tích cực”, làm sao để tất cả các em luôn cảm thấy “mỗi ngày đến trường là một niềm vui”.
7. Phối hợp chặt chẽ với phụ huynh học sinh; kiên trì vận động phụ huynh tích cực tham gia vào công tác giáo dục học sinh.
3. Kiến nghị, đề xuất
Qua đây, tôi cũng mong muốn đề nghị các cấp giáo dục ngoài việc tổ chức các chuyên đề như: Chuyên đề liên trường về đổi mới phương pháp và cách dạy từng dạng bài cho các khối lớp, chuyên đề bồi dưỡng học sinh giỏi. Bên cạnh đó, chúng ta cũng nên tổ chức chuyên đề về đề tài này để các bạn đồng nghiệp cùng bổ sung, góp ý và áp dụng cách này vào trong quá trình xây giáo dục nhằm nâng cao chất lượng dạy học hiện nay cho học sinh.
Trên đây là một số kinh nghiệm mà tôi đã đúc rút và vận dụng có hiệu quả vào quá trình hoạt động với vai trò là một giáo viên chủ nhiệm, mặc dù bản thân đã rất cố gắng song không tránh khỏi những sai sót. Tôi kính mong sự góp ý chân tình của Hội đồng khoa học các cấp, quý bạn bè đồng nghiệp để kinh nghiệm “
Phát huy năng lực cá nhân học sinh trong công tác chủ nhiệm lớp” được ứng dụng rộng rãi hơn.
Đăng ký thành viên